Σάββατο 15 Μαρτίου 2014

Κώστας Ακρίβος: Αλλάζει Πουκάμισο το φίδι

Κώστας Ακρίβος
Αλλάζει πουκάμισο το φίδι
Μεταίχμιο: 2013


Με έναν ευφυή τίτλο κι ένα εξώφυλλο που θέτει προβληματισμούς έρχεται σε πρώτη επαφή με το τελευταίο έργο του Κώστα Ακρίβου ο αναγνώστης. Βιβλίο που δεν διαβάζεται αλλά μελετάται και διαθέτει πλείστα λογοτεχνικά χαρίσματα, έρχεται να καλύψει ένα τεράστιο κενό στην σύγχρονη λογοτεχνική και κοινωνική πραγματικότητα της Ελλάδας. Ο συγγραφέας καταξιωμένος πλέον, πατώντας γερά στα πόδια του, δεν χρειάζεται να αποδείξει τίποτα, αντιθέτως φαίνεται να απολαμβάνει αυτό το ταξίδι-προσφορά.

Το έργο μπορεί να χαρακτηριστεί δομικά αριστοτεχνικό. Σε επτά ομοιόμορφα κεφάλαια-ταξίδια με μικρά υπο-ταξίδια σε κάθε κεφάλαιο, ο συγγραφέας-αφηγητής, φορέας της αμφισβήτησης, περιπλανιέται κυρίως εντός Ελλάδας με στόχο την αναζήτηση του εαυτού, της ταυτότητας, του προσωπικού μα και κοινού επαναπροσδιορισμού. Η ελευθερία προτάσσεται επίσης ως στόχος που ποτέ δεν έπαψε ο Έλληνας να έχει, αν και τα δεσμά έχουν μεταλλαχθεί σε άλλου τύπου και μορφής υλικό.  Η ατομική συνεισφορά και η προσωπική εμπλοκή στην κατάκτηση της ανεξαρτησίας, στάση που έχει αποδειχθεί ανά τους αιώνες σωτήρια και δηλώνεται έμμεσα στο βιβλίο μέσα από κείμενα, απλές ιστορίες ζωής μεγάλων ή καθημερινών ηρώων, αλλά και ιστορίες μουσικής και τέχνης, προβάλλεται ως το πρώτο αισιόδοξο βήμα για την επίτευξη της ελευθερίας, η αλληλεγγύη και το ομαδικό πνεύμα ακολουθούν δυναμικά. Η ανάμνηση της ιστορίας ορθώνεται ως απαίτηση για να προχωρήσει η κοινωνία και η χώρα. Ο σεβασμός στο μεγαλείο της λαογραφίας, μέσω της λογοτεχνίας, της μουσικής, της ζωγραφικής εμφανίζεται ως απαραίτητη προϋπόθεση για να μην ξεχνάμε «ποιοι, στα κομμάτια, ήμασταν;» και να μπορέσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα αν «άξιζε να σωθούμε ή όχι;».

Ο ξένος είναι φιγούρα που κυριαρχεί στο έργο του Ακρίβου, αποτελεί το έναυσμα για την αρχή μα και για το τέλος του βιβλίου. Ο σκωπτικός, επικριτικός, σαρκαστικός Τούρκος είναι η αιτία ο συγγραφέας να ξεκινήσει την αναζήτησή του στους αιώνες, στην ιστορία, τη γεωγραφία, τη λογοτεχνία, τη μουσική, τη λαογραφία, την ψυχοσύνθεση και το χαρακτήρα του Έλληνα. Ένας Γερμανός, ο γνωστός μας Αλφόνς, μέσα από τη ζωή και την αγάπη του για την Ελλάδα παρακινεί τον συγγραφέα να δώσει λύση αισιόδοξη, ταιριαστή στα θέλω και τα μπορώ του Έλληνα που βλέπει να αλλάζει πουκάμισο το φίδι. Δύο άνθρωποι προερχόμενοι από λαούς που καταδυνάστευσαν την Ελλάδα βρίσκονται στην αρχή και το τέλος. Ο ένας μέσω του σαρκασμού του αφυπνίζει τον Έλληνα να καταλάβει τι συμβαίνει γύρω του, ο άλλος τον βοηθάει μέσα από τη ζωή και το θάνατό του να προχωρήσει παραπέρα δημιουργικά.

Ο ξένος θα παίξει το ρόλο του πολλαπλά και περαιτέρω: σε ένα τετραπλό πλέγμα χώρου και χρόνου και εσωτερικά διπλής όψης, της θετικής και της αρνητικής: Είναι ο ξένος που ζει εκτός Ελλάδας και κρίνει, επικρίνει ή στηρίζει τη χώρα αυτή μα και ο ξένος που ζει μέσα στην Ελλάδα: Είναι μαθητής, εργαζόμενος, απογοητευμένος ή ευτυχισμένος από την διαμονή στη χώρα. Ποια είναι η ματιά του και πώς καθορίζει τον Έλληνα ο ξένος; Ο ξένος όχι μόνο του τώρα, μα και του τότε: Ο φιλέλληνας του παρελθόντος, ο περιηγητής που περιδιαβαίνει την Ελλάδα, την ιστορία και τον πολιτισμό της μα και εκείνος που την μελετά εξ αποστάσεως. Απ’ την άλλη ο αρχαιοκάπηλος και ο καταστροφέας του πολιτισμού της, που προβάλλει την σωτηρία των αρχαιοτήτων σαν πρόφαση για να προχωρήσει στην λεηλάτηση των μνημείων της.

Το μυθιστόρημα είναι ένα πολύτιμο κέντημα ανυπέρβλητων αριστοτεχνικών λογοτεχνικών κειμένων, που τα περισσότερα ανασύρονται από τη λήθη για να αποδείξουν την αξία της λογοτεχνίας, του πνεύματος, τη δυναμική που μπορούν να έχουν η ιστορία και η λαογραφία, στην αναδόμηση της χώρας και στην ανόρθωση του -με την σωστή έννοια - εθνικού μας φρονήματος. Ο συγγραφέας αν και ζει στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, της προσπάθειας της πολιτιστικής ισοπέδωσης των λαών, αντιτίθεται σθεναρά. Η διαφορετικότητα της Ελλάδας εντοπίζεται και μάλλον ξεκινά από τη φύση της. Η ελληνική φύση υμνείται και σε αυτό το έργο του Ακρίβου και προβάλλεται ως στοιχείο που ξεχωρίζει τη χώρα και την καθιστά μοναδική αλλά και με δυναμικές προοπτικές.

Το έργο αυτό του Ακρίβου δεν θυμίζει κανένα από τα προηγούμενά του, αντιθέτως πρωτότυπο, ανανεωτικό, με την βέβαιη παραδοχή και απαίτηση «να αλλάξει πουκάμισο το φίδι» κάνει ένα βήμα εμπρός, βήμα θαρραλέο και σταθερό, τόσο στην τεχνοτροπία της γραφής του όσο και ως πνευματικό πόνημα που έχει ανάγκη η χώρα τη χρονική αυτή στιγμή.

Αργυρώ Μουντάκη, εφημερίδα Θεσσαλία, ένθετο Διαδρομές, 15.12.2014